16/10/24

Mae Cyngor Caerdydd wedi datgelu cynlluniau i newid yr hen Neuadd y Sir am adeilad swyddfeydd modern llai o faint.

Ar ôl proses achos busnes fanwl, cadarnhawyd yr opsiwn adeiladu newydd am lai na hanner pris adnewyddu Neuadd y Sir, a bydd hefyd yn llai na hanner y gost i'w redeg bob blwyddyn.

Oherwydd y galw cynyddol am wasanaethau cymdeithasol a darpariaeth ar gyfer anghenion dysgu ychwanegol mewn ysgolion, ynghyd â chostau cynyddol, mae Caerdydd yn wynebu bwlch cyllidebol rhagamcanol o bron £60 miliwn y flwyddyn nesaf a bwlch tymor canolig o bron £150 miliwn erbyn 2029.

Swyddfeydd Craidd - Holi ac Ateb

Costau cynnal a chadw a rhedeg sy'n gysylltiedig ag adeiladau'r cyngor yw'r ail gost fwyaf sylweddol i'r awdurdod lleol ar ôl costau staffio, sy'n ei gwneud yn hollbwysig arbed arian ac osgoi costau ychwanegol.

Bydd adroddiad i Gabinet y Cyngor ddydd Iau, 24 Hydref, yn nodi y byddai gwneud Neuadd y Sir yn addas i'r diben ar gyfer y dyfodol ac estyn ei hoes yn sylweddol yn gofyn am fwy na £100m o fuddsoddiad cyfalaf.

O ystyried hynny, bydd y Cabinet yn cael ei argymell i godi adeilad swyddfeydd craidd newydd, llai i fod tua thraean o faint adeilad presennol Neuadd y Sir i gyflawni'r buddion canlynol:

• Llawer llai o fuddsoddiad cyfalaf gydag adeilad newydd yn costio tua hanner cost moderneiddio adeilad presennol Neuadd y Sir.
• Arbedion mawr ar gostau rhedeg o adeilad ynni-effeithlon, llawer llai.
• Gofod swyddfeydd sy'n fwy addas ar gyfer arferion gwaith modern a gweithio mewn partneriaeth.
• Adeilad carbon sero-net sy'n cyd-fynd ag ymrwymiadau Caerdydd Un Blaned y Cyngor.

Ym mis Mehefin y llynedd, amlinellodd y Cabinet y cynlluniau uchelgeisiol ar gyfer 'Caerdydd Fyw' pan ddewisodd adeilad newydd fel y ffordd orau o osgoi costau cynyddol a rhoddodd ganiatâd i gaffael swyddfa newydd. Roedd hyn yn dilyn adroddiad ym mis Rhagfyr 2021 a dynnodd sylw at y buddsoddiad sylweddol sydd ei angen i fynd i'r afael â'r materion cynnal a chadw yn Neuadd y Sir, a Neuadd y Ddinas. Erbyn 23 Mehefin cododd amcangyfrif cost gyfun y ddau adeilad i dros £200 miliwn.

Bydd y cynnig 'Caerdydd Fyw' yn sefyll ochr yn ochr â'r Arena Dan Do newydd, sy'n cynnwys swyddfeydd newydd y Cyngor, gan gynnwys cyfres o ystafelloedd cyfarfod, neuadd ddigwyddiadau 40,000 troedfedd sgwâr newydd i ategu'r Arena Dan Do, a Stiwdios Cynhyrchu Capella a fydd yn darparu lle i Ganolfan Mileniwm Cymru greu eu cynnwys eu hunain. Mae'r penderfyniad i adeiladu 'Caerdydd Fyw' ochr yn ochr â'r Arena Dan Do yn rhoi pleidlais fawr o ffydd yn y cynlluniau ar gyfer Glanfa'r Iwerydd a Bae Caerdydd. 

Bydd y penderfyniad i adeiladu swyddfa newydd yn golygu na fydd y Cyngor bellach yn defnyddio'r gofod swyddfeydd yn Neuadd y Ddinas. Cyhoeddwyd adroddiad yn amlinellu'r cynnydd ar y gwaith o foderneiddio a newid y system wresogi ac awyru yn Neuadd y Ddinas, a thrwy hynny leihau costau rhedeg ac allyriadau carbon ym mis Mai 2024. Mae'r adroddiad diweddaraf sy'n mynd i'r Cabinet y mis hwn yn tanlinellu ymrwymiad y Cyngor i sicrhau bod yr adeilad eiconig yn ailagor fel lleoliad digwyddiadau yn 2026.

Dywedodd Arweinydd Cyngor Caerdydd, Huw Thomas: "Mae'n ddyletswydd arnom ni fel gweinyddiaeth i sicrhau bod Cyngor Caerdydd yn gweithredu mor effeithlon a chost-effeithiol â phosibl, gan sicrhau defnydd darbodus o arian cyhoeddus. Mae'r ethos hwnnw'n ystyriaeth fythol bwysig i ni, ond byth yn fwy felly na phan fyddwn yn wynebu toriadau enfawr yn y gyllideb, cynnydd enfawr yn y galw am ein gwasanaethau a chostau cynyddol.

"Mae'r pwynt olaf hwnnw am gostau yn un o bwys arbennig wrth ystyried dyfodol darpariaeth swyddfeydd craidd Cyngor Caerdydd. Ar ôl costau staffio, ein costau adeiladu yw'r rhai mwyaf sylweddol nesaf, ac yn faes i'w archwilio'n fanwl wrth i ni barhau i chwilio am gyfleoedd i wneud arbedion cyllidebol.

"Ers 2015, rydym wedi gwneud llawer i leihau'r costau sy'n gysylltiedig â'n hadeiladau. Trwy dynnu 12 eiddo o'n hystâd swyddfeydd, rydym wedi lleihau costau rhedeg gan arbed £2 filiwn y flwyddyn ac rydym wedi dileu £5 miliwn mewn rhwymedigaethau cynnal a chadw. Ond gallwn ni wneud mwy ac mae'n rhaid i ni wneud mwy.

"Nid yn unig y mae symud allan o adeilad presennol Neuadd y Sir - adeilad sydd ar ddiwedd ei oes weithredol ac sy'n llawer mwy nag sydd ei angen ar y Cyngor bellach - yn dileu atebolrwydd cynnal a chadw gwerth dros £100m, mae hefyd yn haneru'r costau rhedeg blynyddol.

"Byddai'n torri maint adeilad Neuadd y Sir yn sylweddol, fel y gallwn elwa o lety mwy effeithlon sy'n cyd-fynd â phenderfyniad y Cyngor i ddefnyddio model gweithio modern ac ystwyth. Byddai'n creu Neuadd y Sir sy'n diogelu'r amgylchedd yn well trwy fod yn adeilad carbon sero-net yn weithredol. Byddai'n darparu adeilad sy'n sbarduno buddsoddi pellach ac adfywio'r ardal ehangach."

Mae'r Aelod Cabinet dros Fuddsoddi a Datblygu, y Cynghorydd Russell Goodway, yn gweld angen cynyddol frys am ateb cynaliadwy hirdymor.

"Mae'n flaenoriaeth lwyr i'r weinyddiaeth hon ddod o hyd i ateb hirdymor i gael gwared ar y draen ar gyllid y Cyngor a achosir gan ofynion cynnal a chadw sylweddol yn ei swyddfeydd craidd," dywedodd y Cynghorydd Goodway, gan ychwanegu: "Mae Neuadd y Sir wedi cyrraedd diwedd ei oes weithredol a'r hiraf mae'n parhau i gael ei ddefnyddio, y mwyaf yw'r atebolrwydd cynnal a chadw gwerth £100 miliwn a mwy, ac mae hyn yn ogystal â risg gynhenid y gallai'r adeilad fethu ac efallai y byddai'n rhaid i ni adael yr adeilad, gan arwain at gostau heb eu cyllidebu. Nid y plastr glynu yw'r ateb - mae'n rhaid i ni ail-lunio ein dull o ddarparu swyddfeydd craidd Cyngor Caerdydd yn sylfaenol.

"Fodd bynnag, mae manteision adeiladu Neuadd y Sir newydd yn mynd y tu hwnt i'r arbedion cost i'r Cyngor - gallai'r penderfyniad ar ddyfodol Neuadd y Sir gyflymu'r gwaith o adfywio Bae Caerdydd sydd ei angen os ydym am ddod â mwy o swyddi a mwy o ymwelwyr i'r ddinas, gan roi hwb i'r economi leol a helpu i greu busnesau newydd.

"Rydym wedi cyflwyno'r cynnig ar gyfer swyddfeydd newydd fel rhan o ddatblygiad ehangach 'Caerdydd Fyw' a fyddai'n darparu lleoliad busnes a diwylliannol sylweddol newydd i'r ddinas, gan gynnwys canolfan gynhyrchu greadigol o'r enw Capella, mewn partneriaeth â Chanolfan Mileniwm Cymru, a lleoliad cynadledda a digwyddiadau ychwanegol a fydd yn ategu'r Arena Dan Do newydd.

"Byddai'r datblygiad newydd wrth wraidd ein prosiect ehangach o'r enw Glanfa'r Iwerydd, sef prosiect angori allweddol a fyddai'n ysgogi buddsoddiad sector preifat ar draws yr ardal. Wrth gyflawni prosiect Glanfa'r Iwerydd, byddem yn dangos ein hymrwymiad i Fae Caerdydd ac, wrth wneud hynny, yn rhoi hyder i'r sector preifat i fuddsoddi.

"Mae cyfle hefyd i edrych ar y tir a fyddai'n cael ei adael yn Neuadd y Sir ar gyfer tai cymdeithasol a allai helpu i fynd i'r afael â'r argyfwng tai. Mae angen mwy o dai fforddiadwy ar y ddinas, a mwy o dai cyngor ac mae cyfle yma sydd angen ymchwil drylwyr iddo."

Mae'r Cyngor wedi archwilio gwahanol opsiynau ar gyfer darparu swyddfeydd craidd yn y dyfodol, gan gynnwys adnewyddu Neuadd y Sir ar ei maint presennol; ei hadnewyddu ar faint llai; dod o hyd i leoedd swyddfeydd addas sy'n bodoli eisoes; a datblygu adeilad newydd llai, mwy cost-effeithlon. Nodwyd gwerthusiad beirniadol o'r opsiynau yn Adroddiad i'r Cabinet ym mis Mehefin 2023.

Wrth bwyso a mesur yr opsiynau, ystyriodd y Cabinet sawl ffactor ar sail canfyddiadau dadansoddi annibynnol, gan gynnwys y risg ariannol, y gost barhaus, yr ôl troed carbon a'r amserlenni, a chytunwyd ar lety newydd fel yr opsiwn a ffefrir.

Mae'r Cyngor bellach yn gofyn am gymeradwyaeth y Cabinet i benodi'r cynigydd llwyddiannus yn dilyn proses gaffael ar gyfer cyflwyno'r adeilad swyddfeydd newydd sydd wedi cadarnhau pris sefydlog ar gyfer adeiladu'r adeilad. Mae'r camau nesaf yn cynnwys ymrwymo i Gytundeb Gwasanaeth Cyn Adeiladu (CGCA) i ddatblygu dyluniadau manwl a chwblhau'r holl gostau gan gynnwys cost adfer y tir. Wedi hyn bydd Cytundeb Datblygu'n cael ei gwblhau a'i gymeradwyo erbyn mis Mai 2025.

Bydd Cabinet Cyngor Caerdydd yn cwrdd ddydd ar 24 Hydref i ystyried yr argymhellion yn yr adroddiad, a bydd gweddarllediad o'r cyfarfod hwnnw ar gael i'w wylio ar y diwrnod yma.

Cyn cyfarfod y Cabinet, bydd y Pwyllgor Adolygu Polisi a Pherfformiad yn craffu ar yr adroddiad pan fydd yn cwrdd ar 22 Hydref.Bydd ffrwd fyw o'r cyfarfod hwnnw ar gael i'w gwylio yma.