05/12/22

Mae'r astudiaeth ddiweddaraf i lygredd aer yng Nghaerdydd yn dangos bod trigolion wedi mwynhau aer glanach ledled y ddinas drwy gydol 2021 o'i gymharu â ffigyrau cyn y pandemig yn 2019, yn ôl adroddiad newydd.

Gwelwyd y gwelliant mewn ansawdd aer yn ystod 2021 fel yr adroddwyd yn Adroddiad Cynnydd Blynyddol Cynghorau 2022, ar draws y ddinas a dangosodd y data a gasglwyd o orsafoedd monitro fod y cyngor yn cydymffurfio â'r holl 'werthoedd terfyn' ar gyfer llygryddion, sydd wedi'u nodi mewn deddfwriaeth.

Mae ansawdd aer yn cael ei fonitro'n flynyddol ar draws cyfnod llawn o 12 mis er mwyn sicrhau bod y ffigyrau'n gynrychioliadol ar draws blwyddyn lawn.

Mae'n ymddangos bod gan y gwelliant yn lefelau ansawdd aer yn 2019 gysylltiad uniongyrchol â nifer y cerbydau ar ein ffyrdd. Mae'r ffigyrau diweddaraf yn dangos, ar gyfartaledd, bod traffig cerbydau ar 80% o'r lefelau cyn y pandemig, gyda lefelau llygredd aer wedi gostwng tua 20% yn ystod yr un cyfnod.

Ystyrir mai ansawdd aer gwael yw'r risg amgylcheddol fwyaf i iechyd y cyhoedd yn y Deyrnas Gyfunol, ac ar ôl ysmygu, yr ail fygythiad mwyaf i iechyd y cyhoedd. Mae tystiolaeth glir yn dangos bod cael eich amlygu i lygredd aer yn lleihau disgwyliad oes ac yn cynyddu'r risg o farwolaeth, clefyd y galon, strôc, afiechydon anadlol, canser yr ysgyfaint a chyflyrau eraill yn sylweddol

Dywedodd yr Aelod Cabinet dros Gynllunio Strategol a Thrafnidiaeth, y Cynghorydd Dan De'Ath: "Wrth gymharu'r data o 2019 i'r data a gymerwyd yn 2021, mae lefelau ansawdd aer wedi gwella'n sylweddol o'r holl orsafoedd monitro ar draws y ddinas, sy'n galonogol iawn. Mae hyn yn cyfeirio at welliannau aer glân sydd o fudd i'n holl drigolion.

"Mae'r cysylltiad â llai o draffig sydd ar ein ffyrdd yn glir ac mae hefyd yn cefnogi'r ddadl dros newid y ffordd rydyn ni'n symud o amgylch ein dinas. Os ydyn ni am wella iechyd pawb, yna un o'r ffyrdd mwyaf effeithiol y gallwn ni wneud hynny yw trwy newid y ffordd rydyn ni'n teithio. Mae llai o ddibyniaeth ar y car preifat a newid i drafnidiaeth gyhoeddus neu gerdded neu feicio yn gallu gwneud gwahaniaeth enfawr i'r aer rydyn ni'n ei anadlu. Nid yn unig mae'n ein helpu i fod yn iachach, mae hefyd yn cael effaith ar newid hinsawdd a dyna pam mae'r cyngor hwn wedi blaenoriaethu mentrau beicio, cerdded a thrafnidiaeth gyhoeddus. Yn y diwedd rydyn ni i gyd yn cael budd o well iechyd ac i fyw mewn dinas wyrddach, lanach a mwy cynaliadwy."

Yn 2020 fe wellodd ansawdd aer yn sylweddol ar draws y ddinas. Roedd cysylltiad uniongyrchol rhwng hyn â chyfnodau clo a welodd ddefnydd traffig ar draws y ddinas yn gostwng yn sylweddol.

Mae'n ofynnol i'r cyngor fonitro lefelau llygredd aer o amrywiaeth o lygryddion ac mae'r monitro hwn yn cael ei wneud trwy orsafoedd monitro awtomataidd ac an-awtomataidd.

Mae'r gorsafoedd monitro awtomataidd yn cofnodi lefelau ansawdd aer ar gyfer nifer o lygryddion 24 awr y dydd, 7 diwrnod yr wythnos, ac mae'r safleoedd monitro nad ydynt yn awtomataidd yn defnyddio tiwbiau trylediad goddefol i gofnodi ffigurau cyfartalog misol Nitrogen Deuocsid (NO₂). Yma caiff tiwbiau trylediad eu casglu a'u dadansoddi gan labordy bob mis i gynhyrchu ffigurau cyfartaledd misol o NO₂sydd yna'n cael eu defnyddio i gyfrifo'r cyfartaledd blynyddol.

Mewn ardaloedd o'r ddinas lle mae lefelau llygredd aer yn bryder, gan fod y lefelau llygredd aer wedi torri o'r blaen neu'n agos at y gofynion cyfreithiol, sefydlir Ardaloedd Rheoli Ansawdd Aer (ARhAAau) sy'n ei gwneud yn ofynnol i'r cyngor nodi cynlluniau gweithredu ar sut i leihau lefelau llygredd. Cynhyrchwyd cynllun gweithredu ar draws y ddinas yn 2018 fel rhan o Gynllun Aer Glân y Cyngor.

Ar hyn o bryd mae ARhAA ar waith yng Nghanol y Ddinas (sy'n canolbwyntio ar Heol y Porth); Pont Elái, Stephenson Court (oddi ar Heol Casnewydd), ac yn Llandaf.

Y terfyn cyfreithiol ar gyfer NO₂yng Nghymru yw crynodiad cyfartalog blynyddol o 40 μg/m³a dyma'r canlyniadau o'r pedwar ARhAA  yn y ddinas:

Canol y Ddinas:Lefelau NO₂yng nghanol y ddinas maent wedi gostwng yn sylweddol ers 2019 ond maent wedi cynyddu ychydig yn ei gymharu â 2020 (pan oedd Stryd y Castell ar gau i'r traffig yn ystod adferiad COVID.) Yn 2019, mae data'n dangos bod y lefel NO₂yn 44μg/m³o ddwy orsaf fonitro ar wahân, a ostyngodd i 23 μg/m³ac 26μg/m³yn y drefn honno yn 2020. Yn 2021, roedd data o'r un gorsafoedd monitro yn dangos cyfartaledd blynyddol o 26 μg/m³.

Stephenson Court: Mae'r tair gorsaf fonitro yn yr ARhAA hwn yn dangos cydymffurfiaeth â'r NO₂gofynion, gyda'r cyfartaledd blynyddol yn parhau o dan 30μg/m³o'r tri safle. Mae'r data yn 2019 yn dangos y cyfartaledd darlleniadau NO₂yn 35.7 μg/m³, lleihau i 28.4μg/m³yn 2020 a chynyddu ychydig i 29.3 μg/m³yn 2021.

Pont Elái:Mae tri safle monitro ar waith yn y lleoliad hwn ac mae'r tri safle'n cydymffurfio â'r gofynion ar gyfer NO₂. Yn 2019, y cyfartaledd blynyddol o'r lleoliad hwn oedd 38.6μg/m³, lleihau i 30.4 μg/m³yn 2020 ac yn cynyddu ychydig i 31.7 μg/m³yn 2021.

Llandaf:Mae'r holl orsafoedd monitro yn dangos bod y dyffrynnoedd terfyn ar gyfer NO₂yn cydymffurfio â'r gwerth terfyn a nodir mewn deddfwriaeth. Yn 2019 roedd y cyfartaledd blynyddol yn dangos y lefel ar 41.3μg/m³, lleihau i 33 μg/m³yn 2020, ond yn cynyddu i 37 μg/m³yn 2021. Mae'r cynnydd yn y lefel rhwng 2020 a 2021 yn adlewyrchu'r cynnydd yng nghyfrolau'r traffig yn defnyddio'r llwybr hwn, sef un o'r prif lwybrau rhydwelïol i'r ddinas. Bydd y Cyngor yn sicrhau bod monitro â ffocws yn Llandaf yn cael ei gynnal a'i wella yn 2023.

Mae gan y cyngor hefyd offer monitro awtomataidd mewn pedwar lleoliad ar draws y ddinas, sy'n mesur NO₂a PM_2.5a PM₁₀pedair awr ar hugain y dydd. Mae'r rhain wedi'u lleoli yn Fredrick Street (Canol y Ddinas), Teras Richards (Heol Casnewydd), Stryd y Castell ac Ysgol Gynradd Lakeside. Mae'r holl ddarlleniadau o'r gorsafoedd monitro hyn yn ystod 2021 yn cydymffurfio â'r ddeddfwriaeth.

Mae saith gorsaf fonitro amser real newydd hefyd wedi'u gosod ar Heol y Porth, Heol y Gadeirlan Isaf, Stryd Tudor, Heol y Gogledd, Heol Penarth, Heol Lansdowne ac yn ardal ARhAA  Llandaf. Mae'r holl ddata a gasglwyd o'r lleoliadau hyn yn ystod 2021 yn cydymffurfio â'r ddeddfwriaeth.

Mae data tiwb trylediad hefyd yn cael ei gasglu o dros 100 o safleoedd ar draws Caerdydd sy'n cynnwys monitro y tu allan i nifer o ysgolion. Unwaith eto, mae'r holl ddata o'r gorsafoedd monitro hyn yn cydymffurfio â'r gofynion statudol.

Gan fabwysiadu dull sy'n seiliedig ar risg, mae'r cyngor hefyd wedi cytuno i osod 47 o fonitorau ansawdd aer amser real ychwanegol yn y ddinas, gyda'r lleoliadau'n canolbwyntio ar ardaloedd y gwyddys eu bod yn peri pryder a lle gallai dinasyddion mwy agored i niwed gael eu hamlygu i beryglon, gan gynnwys ysgolion a chanolfannau iechyd. Bydd y rhain yn weithredol yn gynnar yn 2023.

Bydd yr adroddiad Monitro Blynyddol ar yr Ansawdd Aer Lleol yn cael ei graffu gan y Pwyllgor Craffu Amgylcheddol am 4.30pm ar 8 Rhagfyr, cyn Cyfarfod y Cabinet ar 15 Rhagfyr. Gellir gweld papurau sy'n gysylltiedig â'r cyfarfod craffu cyhoeddus hwn yma:Agenda ar gyfer Pwyllgor Craffu Amgylcheddol Ddydd Iau, 8 Rhagfyr, 2022, 4.30 pm : Cyngor Caerdydd (moderngov.co.uk)

a bydd ffrwd fyw o'r cyfarfod ar gael yma:https://cardiff.public-i.tv/core/portal/home

Bydd Cabinet Cyngor Caerdydd yn derbyn yr adroddiad ar yr Adroddiad Monitro Ansawdd Aer Lleol Blynyddol yn ei gyfarfod cyhoeddus yn Neuadd y Sir o 2pm Ddydd Iau 15 Rhagfyr. Bydd modd gweld agenda, adroddiadau a phapurau'r cyfarfod yn nes at ddyddiad y cyfarfod ymaAgenda'r Cabinet Ddydd Iau 15 Rhagfyr, 2022, 2.00 pm : Cyngor Caerdydd (moderngov.co.uk)lle bydd modd i chi hefyd wylio ffrwd fyw o'r cyfarfod ar y diwrnod.