15/7/2021 

Cafodd y cerflunydd Steve Winterburn, sydd wedi'i gomisiynu i ddylunio ac adeiladu cerflun Torwyr Cod Caerdydd ym Mae Caerdydd, ysbrydoliaeth gan bobl ifanc yr ardal ar ddau ymweliad ysgol yn ddiweddar.

Eglurodd Winterburn, a oedd yn gyfrifol am gerflun Billy Boston yn Wigan a cherflun Rygbi'r gynghrair yn Wembley, i ddisgyblion o Ysgol Gynradd Mountstuart ac Ysgol yr Eglwys yng Nghymru y Santes Fair, beth oedd y tu ôl i'r prosiect.

Ac nid yn unig yr eglurodd y broses y mae'n mynd drwyddi i gwblhau ei brosiectau ar ôl dechrau, ond gwahoddodd y plant hefyd i ddod yn rhan o'r broses.

"Roedd yn wych gallu esbonio i'r plant sut rydym yn cymryd cysyniad, yn ei ddylunio ar bapur, yn mynd ag ef drwy'r cam datblygu ac yna'n cael strwythur metel enfawr," esboniodd Winterburn.

"Roeddwn i'n gallu cael y plant i luniadu yn y tywod yna chwarae rhan yn y broses ddethol o ran sut rydyn ni'n trefnu'r tri ffigwr a ddewiswyd i fynd ar y plinth coffa. Bydd eu syniadau a'u sylwadau nawr yn cael eu bwydo'n ôl i'r broses greadigol.

"Roedd y ffaith bod tri chwaraewr mawr rygbi'r gynghrair, Billy Boston, Gus Risman a Clive Sullivan, i gyd wedi'u geni yn eu hardal yn ei gwneud hi'n haws gwneud cysylltiad â nhw. Cafodd rhai o'r plant eu geni yn yr un stryd â Billy a Gus ac mae un ohonyn nhw'n byw drws nesaf i chwaer Billy!

"Dyna wnaeth yr ymweliad â'r ddwy ysgol mor arbennig ac mor bwysig. Nid yw'r cerflun yn ymwneud â dweud stori'r tri chwaraewr yn unig, mae yno i gynrychioli pobl yr ardal, o ble y daethon nhw."

Mae Ysgol yr Eglwys yng Nghymru y Santes Fair, yn South Clive Street dafliad carreg o safle hen Ysgol North Clive Street lle'r oedd Billy a Gus yn ddisgyblion.

"Roedd y disgyblion a'u hathro, Chris Darlington, wrth eu bodd yn clywed y straeon am lwyddiannau'r tri chwaraewr yn rygbi'r gynghrair ac yn rhyfeddu bod Billy a Gus wedi dod yn chwaraewyr o'r radd flaenaf er iddynt ddod o ysgol ym Mae Caerdydd," ychwanegodd Winterburn.

"Rwy'n gwybod bod pwyllgor Torwyr Cod Caerdydd yn awyddus i rannu straeon nid yn unig y tri chwaraewr fydd ar y cerflun, ond hefyd y lleill a fu'n rhan o'r broses ddethol, gyda phawb o bob oedran yn y gymuned fel y gellir ysbrydoli pawb pan welant y gwaith gorffenedig."

Dywedodd Arweinydd Cyngor Caerdydd, Huw Thomas: "Bydd y cerflun ar gyfer Billy, Gus a Clive yn cael eu codi yng nghanol ardal Bae Caerdydd. Bydd cynnwys plant ysgol lleol yn y broses greadigol yn eu hysbrydoli ac yn eu gwneud yn falch o'u cymuned leol a'r ffordd y torrodd y chwaraewyr hyn allan o'u ffiniau lleol, gan guro rhagfarnau hiliol a mynd ymlaen i fod yn sêr chwaraeon byd-eang.

"Bydd cerflun y tri ohonynt yn ychwanegiad gwych i'r ddinas a gobeithiwn y bydd yn ysbrydoli eraill am flynyddoedd i ddod."

Dywedodd Syr Stanley Thomas, Cadeirydd y Pwyllgor Codi Arian:"Roedd yn wych clywed am y diddordeb a gynhyrchodd ein cerflunydd, Steve Winterburn, pan aeth o amgylch yr ysgolion ym Mae Caerdydd. Roedd yr ymateb gan y plant i glywed am y sêr chwaraeon gwych hyn a fagwyd yn eu cymuned ac a aeth ymlaen i fod yn sêr byd-eang yn aruthrol.

"Fe wnaethon nhw hefyd roi awgrymiadau da i Steve ar sut yr hoffen nhw weld y cerflun yn cael ei gyflwyno. Mae'r pwyntiau hyn wedi'u hystyried a'u cynnwys yn yr erthygl orffenedig. 

"Mae ymgysylltiad y gymuned yn y prosiect wastad wedi bod yn bwysig i ni ac roedd yr ymweliadau ysgol yn agwedd bwysig ar yr elfen hanfodol hon. Y bobl ifanc hyn a fydd, gobeithio, yn cael eu hysbrydoli gan ddarn o waith terfynol Steve.

"Yr hyn a amlygodd gwerth ei ymweliadau mewn gwirionedd oedd pan ddywedodd un o'r disgyblion ei fod yn byw drws nesaf i chwaer Billy yn Angelina Street. Mae un peth yn wir, roedd ganddo stori dda i'w hadrodd ar ôl mynd adref."

Lansiwyd ‘Un Tîm - Un Ddynoliaeth, Anrhydeddu Torwyr Cod y Byd Rygbi o Fae Caerdydd' i godi arian i greu cerflun a gaiff eu dewis o blith 13 seren chwaraeon a wnaeth gyfraniad trawiadol yn chwarae yn Rygbi'r Gynghrair dros y 120 mlynedd diwethaf. 

Cafodd pob un o'r tri ar ddeg o enwebeion eu magu o fewn radiws o dair milltir i Fae Caerdydd. Dioddefodd llawer ohonynt ragfarn a hiliaeth cyn gadael Cymru i ddod o hyd i enwogrwydd fel sêr Rygbi'r Gynghrair yng Ngogledd Lloegr. 

Yn dilyn pleidlais gyhoeddus mae Billy Boston, Gus Risman a Clive Sullivan wedi cael eu dewis i fod yn y cerflun, fydd yn cael ei godi yn ardal Bae Caerdydd, i goffáu Torwyr Cod Bae Caerdydd. 

 www.rugbycodebreakers.co.uk